Józef Michalski

Józef Michalski urodził się 19 lutego 1889 r. w Gelsenkirchen w Westfalii jako siódme dziecko Franciszka i Pauliny Konopek. Na Śląsk rodzina Michalskich wróciła w 1896 r. i zamieszkała w Rydułtowach. Tam też Józef ukończył szkołę powszechną. Mając siedemnaście lat wstąpił do Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów). Szkołę średnią rozpoczął w Stargardzie, gdzie wyjechał na kilka lat i uczęszczał do szkoły kupieckiej dla drogerzystów. Tam poznał swoją przyszłą żonę Helenę Kuberską, z którą zawarł związek małżeński w 1912 r. Ze związku tego przyszła na świat trójka dzieci: Halina, Danuta oraz Włodzimierz.

W 1913 roku Michalski wraz z rodziną przeprowadził się do Wodzisławia Śl. i otworzył na wodzisławskim Rynku drogerię „Świętej Barbary”. Rok później został zmobilizowany, jak wielu wodzisławian, do armii pruskiej. Pod koniec wojny działał w polskich organizacjach niepodległościowych. Został dowódcą Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska na okręg wodzisławski.

W 1919 roku został mianowany komendantem ekspozytury wojskowej w Piotrowicach na Zaolziu. Po upadku I powstania śląskiego schronił się w Polsce przed prześladowaniami ze strony państwa niemieckiego. Po ogłoszeniu amnestii w grudniu 1919 r., powrócił do Wodzisławia. Tam został aresztowany i postawiony przed sądem wojennym, gdzie groziła mu kara śmierci. Dzięki zdecydowanej interwencji żołnierzy francuskich został uratowany i po uwolnieniu został komendantem reaktywowanej Polskiej Organizacji Wojskowej na okręg wodzisławski. W czasie II powstania śląskiego stanął na czele oddziałów powstańczych. Rok później w 1921 r. brał również udział w III powstaniu, dowodząc 14 Wodzisławskim Pułkiem Piechoty Powstańczej. W czasie walk o Wodzisław Śląski został ciężko ranny salwą z karabinu maszynowego, oddaną z kamienicy przyrynkowej Franza Wilmanna. Po pomyślnie zakończonych walkach, 4 lipca 1922 r. Józef Michalski witał wraz z mieszkańcami i władzami miasta, na których czele stał Jerzy Klockiewicz, wkraczające wojsko polskie. W tym okresie otrzymał również stopień podporucznika Wojska Polskiego.

W 1924 r. w czasie wyborów samorządowych został wybrany zastępcą burmistrza miasta Wodzisławia Śl. W okresie międzywojennym pełnił funkcję komendanta Związku Powstańców Śląskich na powiat rybnicki. W 1924 r. wszedł do kierowanej przez Alfonsa Zgrzebnioka Rady Naczelnej Powstańców Śląskich. W latach 1924 – 1926 był redaktorem „Gazety Śląskiej”. Korespondował też z gazetą „Polonia”. Pełnił również zaszczytne funkcje honorowe w wodzisławskim Sokole oraz w Związku Kół Śpiewaczych, którego był wieloletnim prezesem.

Józef Michalski był jednym z orędowników budowy nowego gmachu szkoły powszechnej położonej na północ od starówki wodzisławskiej, która została zaprojektowana przez katowickich architektów Jana Chmielewskiego i Wojciecha Sobonia w 1927 r. Jej budowę zakończono w 1933 r. dzięki ofiarności wielu mieszkańców miasta. Dziś w tym budynku mieści się Zespół Szkół im. 14 Pułku Powstańców Śląskich.

W 1935 r. Józef Michalski wystąpił jako kandydat niezależny w wyborach do Sejmu Śląskiego IV kadencji i uzyskał mandat poselski. W Sejmie, wraz z innymi posłami, występował w obronie osoby Wojciecha Korfantego, którego był gorącym zwolennikiem.

Wiosną 1939 r. Józef Michalski otrzymał rozkaz utworzenia oddziałów, które zostały przekształcone w III wodzisławski Batalion Obrony Narodowej. Po wybuchu II wojny światowej utworzony przez niego batalion, w ramach działań armii „Kraków”, wycofał się na wschód. W związku z atakiem ZSRR na Polskę, batalion wycofał się na południe i przekroczył granicę polsko-węgierską. Jednym z jego zadań był przerzut do Francji osób zdolnych do dalszej służby wojskowej. Część batalionu wróciła na Śląsk, a część została pod dowództwem Józefa Michalskiego w obozie Szob. Tam też był organizatorem tajnej akcji „Ewa – Ewakuacja”, umożliwiającej wyjazdy do Francji żołnierzom.

W 1942 r. Józef Michalski przeprowadził się do Budapesztu, gdzie współpracował z Delegaturą Rządu Rzeczypospolitej. Do Wodzisławia powrócił w 1945 r. Miasto było niemal w kompletnej ruinie. Nie mając oparcia materialnego zamieszkał w Nysie. Tam też tworzył struktury władz polskich wraz ze swoimi żołnierzami. W tym czasie został wybrany prezesem Związku Weteranów Powstań Śląskich. Ostatecznie ciężka choroba serca, rany jakie odniósł w czasie powstań śląskich, doprowadziły do jego przedwczesnej śmierci. Józef Michalski zmarł 29 sierpnia 1947 r. w Nysie, dożywszy 58 lat. W jego pożegnaniu brało udział wiele pocztów sztandarowych przybyłych z Górnego Śląska.

Rok po pogrzebie staraniem Związku Weteranów Powstań Śląskich trumnę ze szczątkami Józefa Michalskiego przewieziono do Rybnika i pochowano na cmentarzu komunalnym w kwaterze dowódców powstań śląskich.

W uznaniu zasług Józef Michalski został odznaczony srebrnym Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości, Gwiazdą Górnośląską, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Medalem „Polska Swemu Obrońcy”, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918 – 1921, Brązowym, Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi. Jego imieniem nazwano jedną z ulic Wodzisławia Śląskiego.

Sławomir Kulpa