Cyryl Ratajski

ur. 03.03.1875, zm. 19.10.1942

ur. 3 III 1875 r. w Zalesiu Wielkim k. Gostynia w średniozamożnej rodzinie chłopskiej. Po ukończeniu szkoły ludowej kształcił się dalej w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. W 1896 r. zdał maturę z odznaczeniem. Następnie wyjechał do Berlina studiować na Wydziale Prawnym tamtejszego Uniwersytetu. Dorabiał pracą w sądach i urzędach i w ten sposób w 1900 r. ukończył studia z dyplomem doktora praw. Nie mając widoków na praktykę referendariusza przy sądach poznańskich lub w innych miastach Wielkopolski, pozostał w Niemczech i do 1905 r. odbywał praktykę sądową kolejno w Torgau, Naumburgu, wreszcie w samym Berlinie. Tutaj też, po zdaniu egzaminu sędziowskiego, został wpisany na listę obrońców sądowych. Po powrocie Ratajski osiadł w Raciborzu, na Śląsku Opolskim, gdzie Polakom-prawnikom szczególnie ciężko przychodziło zdobywać pozycję w pracy zawodowej i społecznej. Wkrótce otworzył kancelarię adwokacką. Jego znajomość obowiązującego prawa, szczególnie cywilnego, budziła uznanie nawet sędziów pruskich. Ratajski od samego początku zaangażował się w obronę polskości na Śląsku Opolskim. Działał przede wszystkim w Polskim Towarzystwie Demokratycznym, integrującym miejscowe środowiska Polaków. Był współtwórcą Domu Narodowego „Strzecha” w Raciborzu (1909 r.). W 1911 r. przeniósł się do Poznania. Otworzył tu również kancelarię adwokacką, ale też (jako współwłaściciel) kierował dużą fabryką nawozów fosforowych R. Maya. W Poznaniu zajął się czynnie polityką. Gdy w 1919 r. powołano Uniwersytet Poznański, Ratajski wraz z pierwszym rektorem uczelni prof. H. Święcickim z zapałem zabiegał o kadrę naukową, wspierał finansowo uczelnię i wzbogacał jej zbiory biblioteczne. W kwietniu 1922 r. działacze endeccy mający większość w Radzie Miejskiej zaproponowali kandydaturę Ratajskiego na prezydenta miasta. Wybór był niemal jednogłośny. Jako prezydent miasta był rzutkim i utalentowanym organizatorem życia gospodarczego. W listopadzie 1924 r. premier Grabski, autor reform gospodarczych, zaproponował mu tekę ministra spraw wewnętrznych. Ratajski propozycję przyjął i na czas pełnienia obowiązków ministra wziął urlop z funkcji prezydenta miasta. Ministrem spraw wewnętrznych był od 17 X do 15 VI 1925, tj. do dymisji rządu Grabskiego. Po dymisji powrócił na fotel prezydencki. Gdy wybuchła wojna i władze opuściły Poznań, 64-letni Ratajski - na życzenie delegacji obywatelskiej - 5 IX 1939 r. objął urząd komisarycznego prezydenta m. Poznania. 12 września w poznańskim ratuszu zmuszony został do przekazania władzy nad miastem dowództwu oddziałów Wehrmachtu. Niemiecki dowódca poznańskiego okręgu wojskowego gen. A. von Vollard-Bockelberg zażądał od niego wyznaczenia zakładników. Ratajski odmówił i sam ofiarował się w charakterze zakładnika. Uwięziono go i osadzono w forcie VII w Poznaniu. Zwolniony przez Niemców 14 IX 1939 r. opuścił Poznań i osiadł w Puszczykowie. 3 XII 1940 r. dekretem premiera gen. Sikorskiego został mianowany delegatem Rządu RP na GG z siedzibą w Warszawie. Po rocznym przeszło urzędowaniu (na skutek żądań przedstawicieli SL i PPS) gen. Sikorski 5 VIII 1942 r. przesłał Ratajskiemu dymisję, a w uznaniu zasług i wykazanej odwagi nadał mu order Virtuti Militari V kl. Po tej dymisji 67-letni Cyryl Ratajski pozostał w Warszawie i utrzymywał kontakt z podziemiem, ale dosłownie gasł w oczach. Zmarł 19 X 1942 r. w Warszawie. Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim pod nazwiskiem Celestyna Radwańskiego. Dopiero 3 IX 1963 r., po ekshumacji, jego szczątki przewieziono do Poznania i złożono na Cmentarzu Zasłużonych na Wzgórzu Św. Wojciecha.

Benedykt Motyka