Dlaczego poznawać lokalną historię? [Felieton]

Trzymając w rękach filiżankę z napisem hotel Diament, dotykamy przeszłości, której już nie ma. Hotel - niegdyś duma miasta, legł w gruzach. Patrząc na archiwalne fotografie dawnych kuracjuszy, podglądamy życie bywalców uzdrowiska. Dotykając pięknej, marmurowej wanny – oczami wyobraźni widzimy bogatych ludzi szukających zbawczego działania borowiny. To jest właśnie nasza, lokalna historia. Ma swój urok, temperament i dramatyzm.

Budynek Sanatorium Spółki Brackiej to jeden z piękniejszych zabytków pozudrowiskowych Jastrzębia. Fot. MOK Jastrzębie

Legendę o Czarnym Rycerzu zna chyba każdy jastrzębianin. Również i ja poznałam ją w podstawówce, a nawet wierzyłam, że postać ta naprawdę istniała, co jak wiemy, jest bardzo trudne do udowodnienia. Jeśli znane było nazwisko Witczaków to już o hrabim Felix von Königsdorffie wiedziało tylko wąskie grono znawców tematu. Zresztą to był Niemiec, co miało przekreślać jego rolę w historii naszego miasta, a przecież to on był założycielem uzdrowiska. 

Patrząc na budynki dawnego kurortu, do nowo przybyłych mieszkańców docierał fakt, że górnicze miasto ma ciekawą przeszłość. Skoro jest Dom Zdrojowy to i uzdrowisko istnieć musiało. Niewiele publikacji ukazywało się na ten temat. Były oczywiście teksty Lecha Wiewióry, jednak śmiem twierdzić, że do ogółu mieszkańców nie docierały. Pamiętajmy, że internet wówczas nie istniał, a wszelkie publikacje były papierowe i wychodziły w dość ograniczonym nakładzie.

Tak więc historia lokalna była mało znana. Moda na nią przyszła po przełomie politycznym w latach 90. XX wieku. Wówczas zaczęto odkrywać przeszłość miast, miasteczek czy wsi. Jednak w szkole nadal jej nie zauważano. Na lekcjach więcej dowiadywaliśmy się o Egipcie lub starożytnym Rzymie, niż o dziejach ziemi, którą zamieszkiwaliśmy.

Miejsce zamieszkania określa człowieka. W nim dorastamy, uczymy się, wyjeżdżamy na studia czy w świat. To tu wszystko się zaczyna. Zanim zobaczymy Luwr, wieżą Eiffla czy piramidy egipskie, ujrzymy to co bliskie i znajome. Może jastrzębski Dom Zdrojowy czy Sanatorium Spółki Brackiej albo Sanatorium im. Józefa Piłsudskiego nie są znane, tam w wielkim świecie, ale to między innymi one są świadectwem historii naszego miasta.  Odwracanie się od tego, co najbliżej nas, to jakby wyrzekanie się części samego siebie.

Zdarza mi się słyszeć lekceważące opinie na temat Jastrzębia i jego przeszłości. Oczywiście, że się z nimi nie zgadzam. Powiem więcej, im bardziej poznajemy przeszłość naszego miasta, tym bardziej jest ona fascynująca. Dawny kurort pruski, polski, potem budowa górniczego miasta i życiorysy osób wywodzących się stąd – pewnie jeszcze nieraz odkryją swoje tajemnice. Nie do przecenienia jest tutaj rola Galerii Historii Miasta, naszych lokalnych historyków Marcina Boratyna i Dariusza Mazura. Warto sięgać do ich publikacji, odwiedzać wystawy czy brać udział w innych imprezach historycznych.

Po co zatem znać historię lokalną? Bo jest na wyciągnięcie ręki. Możemy ją dotknąć, wędrując do historycznego Zdroju, patrząc na dawny, choć zniszczony, dwór Witczaków, spacerując główną ulicą dawnego kurortu, czytając zapiski z wysłanych niegdyś kart pocztowych, odwiedzając Galerię Historii Miasta czy - to nowo powstała placówka - Carbonarium. Można też wsiąść na rower i pojechać Żelaznym Szlakiem Rowerowym, po którym mknęły niegdyś pociągi. Pójść na Bożą Górę i wyobrazić sobie walki 1 września 1939 roku, ale też te z końca II wojny światowej. Wreszcie cmentarze – pełne historycznych mogił i pomników. To jest nasza historia i należy ją kultywować. Nie da się oczywiście nikogo do tego zmusić, ale warto docenić to, co jest zakorzenione w tej ziemi. Tutaj żyjemy, cześć z nas urodziła się w Jastrzębiu, część znalazła pracę. Może niektórzy wyjadą, ale przecież tu zawsze będzie ich początek. No i ta legenda o Czarnym Rycerzu – zostanie zapamiętana na całe życie.