Pniówek – jastrzębski czy nie?

Jak to się zaczęło?

Nie jest żadną tajemnicą, że powiększanie granic administracyjnych Nowego Jastrzębia odbywało się w latach 70. XX w. wbrew opinii większości mieszkańców wcielanych wiosek. Ofiarą takiej polityki padli także mieszkańcy Pniówka, niewielkiej osady leżącej na wschód od Jastrzębia. Od grudnia 1974 roku fedrowała tu nowoczesna kopalnia „XXX-lecia PRL” (w okresie budowy nosząca jeszcze nazwę „Pniówek”). Decydenci uznali, że tak wielki zakład nie może znajdować się w niedużej wsi. Tymczasem w sąsiednim Jastrzębiu funkcjonowały już cztery kopalnie i włączenie do młodego miasta Pniówka wydawało się logiczną kontynuacją budowy wielkiego ośrodka przemysłowego.

Pniówek włączony do Jastrzębia

Rozporządzeniem ministra administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska, Marii Milczarek z dnia 25 stycznia 1977 roku wyłączono sołectwo Pniówek z gminy Pawłowice, a następnie włączono w granice miasta Jastrzębia-Zdrój. Postanowienie to weszło w życie z dniem 1 lutego 1977 roku. Mieszkańcy Pniówka nigdy nie pogodzili się z tą decyzją. Gdy tylko upadła komuna, podjęli starania o powrót sołectwa do Pawłowic.

Starania mieszkańców powiodły się

Kilkuletnie zabiegi przyniosły zamierzony skutek. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lipca 1992 roku wyłączono sołectwo Pniówek z miasta Jastrzębie-Zdrój i włączono z dniem 1 stycznia 1993 roku do gminy Pawłowice (łącznie 441 hektarów). Rozporządzenie podpisał ówczesny Prezes Rady Ministrów Waldemar Pawlak. Nota bene zaktywizowali się również mieszkańcy Szerokiej i Boryni, którzy także marzyli o odłączeniu się od Jastrzębia. Ich starania spełzły jednak na niczym.

Mapa Pniówka z 1938 r.

Ani Pawłowice ani Jastrzębie

Omawiając zmiany administracyjne warto pochylić się nad istotną tu kwestią. Czy Pniówek historycznie należy do Jastrzębia czy Pawłowic? Otóż do żadnej z tych miejscowości! Pniówek posiada stosunkowo krótką historię. Od średniowiecza jego obszar był częścią… Bzia Górnego leżącego na zachodnim skraju ziemi pszczyńskiej. W drugiej połowie XVIII w. właścicielem dóbr rycerskich w tymże Bziu Górnym był Johann von Wysotzky. W 1775 roku postanowił on rozpocząć budowę kolonii w północnej części swoich dóbr. Po wykarczowaniu lasu pozostało wiele pniaków i to od nich najprawdopodobniej wywodzi się nazwa Pniówek. Na początku osada liczyła kilkanaście gospodarstw, w których zamieszkali osiedleńcy z Prus i Austrii. Każdy z nich otrzymał dwa hektary ziemi, dom z obiektami gospodarczymi oraz inwentarz. Kolonistom zapewniono także wolność osobistą i kilkuletnie zwolnienie z podatków.

Od samego początku Pniówek miał status samodzielnej jednostki administracyjnej, a co za tym idzie posiadał własnego wójta. Osada nie miała jednak kościoła, dlatego też jej mieszkańcy, zarówno katolicy, jak i ewangelicy, chodzili na nabożeństwa do Bzia i Golasowic. Mimo upływu lat wieś była wciąż nieduża. Na początku XX w. liczba ludności ledwie dobijała do trzech setek. Struktura ludnościowa była złożona. W trakcie plebiscytu w 1921 roku 66 proc. mieszkańców opowiedziało się za Polską, pozostali za Niemcami. Rok później Pniówek znalazł się w granicach Rzeczypospolitej. W okresie okupacji hitlerowskiej życie straciło kilkunastu mieszkańców wsi, wśród nich rodziny Goszyców, Teklów i Nowoków. Rok 1945 przyniósł poważne zniszczenia związane z zaciętymi walkami niemiecko-radzieckimi. Po zakończeniu działań wojennych Pniówek stał się samodzielną gminą z własnym wójtem. Ale po kilku miesiącach został włączony do gminy zbiorczej z siedzibą w Pawłowicach. W 1954 roku wieś otrzymała status gromady, a w 1972 roku weszła w skład gminy Pawłowice. Był to już okres budowy kopalni „Pniówek” (nazwanej w 1974 roku kopalnią „XXX-lecia PRL”). Wtedy też zaczęły pojawiać się plany przyłączenia Pniówka do Jastrzębia. Jak widać z powyższego Pniówek posiada krótką, ale dość złożoną historię. Wydaje się jednak, że obecnie na żadne zmiany administracyjne się nie zanosi.

Marcin Boratyn, Nowiny Jastrzębskie 24 lutego 2022 r.